10-08-2016
Het is bekend dat luteïne (een xanthofyl carotenoïde) en zeaxanthine (de isomeer van luteïne) gedurende het hele leven bijdragen aan een goed gezichtsvermogen. Daarnaast is luteïne waarschijnlijk belangrijk voor de hersenontwikkeling en hersenfunctie. Een goede luteïnestatus tijdens het eerste levensjaar kan bijdragen aan een goede visuele en cognitieve ontwikkeling.
Dat luteïne belangrijk is voor de hersenen, hebben wetenschappers mede geconcludeerd uit de volgende waarnemingen:
- Luteïne is de voornaamste carotenoïde in hersenweefsel en de luteïneconcentratie in de hersenen is veel hoger dan in het bloed; luteïne wordt derhalve selectief in hersenen (en ogen) opgenomen.
- De retinale luteïneconcentratie (maculapigment dichtheid) is gecorreleerd met de luteïneconcentratie in de hersenen.
- De maculapigment dichtheid is gecorreleerd met de cognitieve functie bij volwassenen; een goed gezichtsvermogen bij baby’s is mogelijk gunstig voor de hersenontwikkeling in het eerste levensjaar.
- Luteïnesuppletie verbetert de cognitieve functie bij volwassenen.
- In in-vitro onderzoek is aangetoond dat luteïne de differentiatie van humane stamcellen in neuronale (progenitor)cellen bevordert. Dit suggereert dat luteïne een actieve rol speelt in de hersenontwikkeling.
Opmerkelijk is dat bij baby’s de relatieve bijdrage van luteïne aan de totale hoeveelheid carotenoïden in de hersenen bijna twee keer hoger is dan bij volwassenen (59% tegenover 31%), waarbij meer dan de helft van de totale hoeveelheid carotenoïden bestaat uit luteïne. Luteïne concentreert zich bij baby’s onder meer in hersengebieden, die zijn geassocieerd met geheugen (hippocampus), aandacht, focus en plannen (frontale cortex), horen (auditieve cortex) en zien (occipitale cortex). Dat de hersenen van baby’s een hoog luteïnegehalte hebben suggereert dat luteïne belangrijk is voor de neurologische ontwikkeling.
Luteïne heeft antioxidatieve, ontstekingsremmende en mogelijk structurele effecten en beschermt de ogen tegen beschadiging door blauw licht. De ogen en hersenen zijn heel gevoelig voor beschadiging door vrije radicalen door het hoge gehalte meervoudig onverzadigde vetten en de hoge metabole activiteit. Luteïne beschermt het zenuwweefsel tijdens gevoelige perioden zoals de babytijd, waarin netvlies en hersenen een snelle ontwikkeling doormaken. Het is mogelijk dat luteïne de communicatie tussen zenuwcellen (via synapsen) bevordert. Luteïne bevordert ook de communicatie tussen cellen via gap junctions, in het netvlies belangrijk voor het verwerken van licht en mogelijk belangrijk voor de ontwikkeling van neuronale circuits in het visuele systeem.
Luteïne is vooral aanwezig in groene (blad)groenten, fruit en eieren. Het luteïnegehalte in de ogen en hersenen van baby’s en volwassenen varieert sterk en is waarschijnlijk sterk afhankelijk van het eetpatroon. In een meta-analyse van 11 studies is aangetoond dat borstvoeding, vergeleken met flesvoeding, is geassocieerd met een significant betere cognitieve ontwikkeling bij het kind. Het hogere luteïnegehalte van borstvoeding kan hierbij een belangrijke rol spelen. Borstvoeding bevat hogere concentraties luteïne dan flesvoeding, waarbij de biologische beschikbaarheid van luteïne in borstvoeding ook beter is. Wetenschappers hebben waargenomen dat baby’s na de geboorte een vergelijkbare luteïneplasmaspiegel hebben, maar dat de luteïnespiegel bij borstgevoede baby’s na een maand significant is gestegen, terwijl deze bij flesgevoede baby’s is gedaald. Dit kan betekenen dat het luteïnegehalte in maculapigment en hersenweefsel van flesgevoede baby’s niet-optimaal is. Een lage luteïnestatus bij baby’s zou een negatieve invloed kunnen hebben op de visuele en cognitieve ontwikkeling en de kans op oxidatieve beschadiging van zenuwweefsel en ogen vergroten.
Pasgeboren baby’s hebben antioxidanten zoals luteïne extra hard nodig, omdat de synthese van endogene antioxidantenzymen nog onvoldoende is. Zorgen voor voldoende inname van luteïne kan een belangrijke strategie zijn voor de (cognitieve) gezondheid op lange termijn, aangezien de neurologische groei en ontwikkeling tijdens het eerste levensjaar zeer snel gaan. Flesvoeding bevat over het algemeen geen luteïne. In een onderzoek kregen baby’s gedurende 16 weken flesvoeding, verrijkt met 200 microgram luteïne per liter (vergelijkbaar met het luteïnegehalte in borstvoeding). De baby’s groeiden net zo goed als baby’s die flesvoeding zonder luteïne kregen. Daarbij werden geen nadelige effecten gezien van luteïnesuppletie.
Referenties
Johnson EJ. Role of lutein and zeaxanthin in visual and cognitive function throughout the lifespan. Nutr Rev. 2014;72(9):605-12.
Capeding R et al. Lutein-fortified infant formula fed to healthy term infants: evaluation of growth effects and safety. Nutr J. 2010;9:22.
Kuchan M et al. Lutein stimulates the differentiation of human stem cells to neural progenitor cells in vitro. Presented at Advances and Controversies in Clinical Nutrition, Washington, DC, 2013. Abstract No. 23.