Resveratrol is een vetoplosbaar polyfenol dat in kleine hoeveelheden voorkomt in diverse, vooral biologisch geteelde, plantensoorten. Planten maken resveratrol aan als natuurlijk afweermechanisme tegen stressoren zoals schimmels, virussen, bacteriën, insecten, uv-straling en beschadiging. Resveratrol heeft antioxidatieve, ontstekingsremmende, antivirale, antibacteriële en neuroprotectieve (zenuwweefselbeschermende) eigenschappen en draagt bij aan een lang en gezond leven. Vele onderzoeken bevestigen de gunstige effecten van resveratrol op de gezondheid. Het biedt bescherming tegen onder meer hart- en vaatziekten, diabetes type 2, obesitas en verouderingsprocessen.
Resveratrol is in kleine hoeveelheden aanwezig in onder andere rode druiven, appels, bessen, pruimen, rode wijn, tomaten, pinda’s, noten, cacao en soja. De hoeveelheid resveratrol die via voeding wordt ingenomen, is naar schatting slechts 0,002- 0,005 mg/kg/dag. Suppletie van resveratrol is daarom een belangrijke aanvulling op de voeding. Van resveratrol die via voeding en supplementen wordt ingenomen, wordt maar liefst 70-90% in de darm opgenomen. Snelle omzetting door de darmflora en in de darmwand en lever resulteert echter in een lage biologische beschikbaarheid van (vrij) resveratrol. Wel dragen metabolieten (stofwisselingsproducten) van resveratrol mede bij aan de gezondheidseffecten. Bovendien vermoeden onderzoekers dat resveratrol, vooral bij langdurig gebruik, accumuleert in weefsels en organen en dat het daardoor in grotere hoeveelheid beschikbaar is dan eerder werd aangenomen. Dit verklaart waarschijnlijk waarom resveratrol in wetenschappelijke studies zo effectief blijkt te zijn, ondanks een ogenschijnlijk lage biologische beschikbaarheid.
Resveratrol is, samen met quercetine, een van de best onderzochte polyfenolen. Een heel belangrijke functie van resveratrol is die van antioxidant en vrije-radicalenvanger. Vrije radicalen vormen een belangrijke oorzaak van veroudering en het ontstaan van (chronische) aandoeningen zoals suikerziekte, hart- en vaatziekten, kanker en neurodegeneratieve ziekten. Naast dat resveratrol antioxidantactiviteit heeft, stimuleert het ook het lichaamseigen antioxidantsysteem.
Resveratrol heeft ontstekingsremmende eigenschappen. Het vermindert de aanmaak van ontstekingsbevorderende stoffen door het lichaam en verhoogt de productie van ontstekingsremmende stoffen. Het gaat acute ontstekingen tegen, maar ook chronische laaggradige ontsteking, een milde ontsteking die nauwelijks aantoonbaar is in het bloed maar het immuunsysteem continu een beetje geactiveerd houdt. Sinds enige tijd wordt de relatie gelegd tussen chronische laaggradige ontsteking en vage klachten waaronder vermoeidheid, moeite met afvallen en slaapproblemen maar ook met ernstige aandoeningen zoals alzheimer, kanker en hartaanvallen.
Ook heeft resveratrol antiallergische eigenschappen; het herstelt de balans in het immuunsysteem en remt de afgifte van stoffen die betrokken zijn bij allergische reacties, zoals immunoglobuline E en histamine. Deels via dezelfde mechanismen vermindert resveratrol de kans op auto-immuniteit (een toestand waarbij het afweersysteem van het lichaam zich keert tegen de eigen gezonde cellen). Het gaat ook de vorming van littekenweefsel (fibrosering ofwel verbindweefseling) tegen, die vaak optreedt na een ontstekingsreactie. Fibrosering heeft een negatief effect op het functioneren van weefsels en organen. Hierbij kan worden gedacht aan afname van de elasticiteit van bloedvaten met hoge bloeddruk als gevolg of verbindweefseling van de lever (levercirrose), de longen (longfibrose) of het hart.
Antimicrobiële activiteit van resveratrol is aangetoond tegen diverse bacteriën, schimmels en virussen, waaronder humane coronavirussen. Daarnaast heeft het, in hoge doseringen, pijnstillende effecten bij uiteenlopende soorten pijn: ontstekingspijn, zenuwpijn, rugpijn door slijtage van een tussenwervelschijf, fibromyalgie (onverklaarde chronische pijnen gepaard gaande met stijfheid en vermoeidheid) en spierpijn na intensieve krachttraining.
Resveratrol remt de vorming van AGE’s (advanced glycation end products). Dit zijn eiwitten of vetten die onherstelbaar beschadigd raken doordat er suikers aan worden gekoppeld en die in hoge concentraties schadelijk zijn voor het lichaam. AGE’s leveren een belangrijke bijdrage aan cel- en weefselveroudering en het ontstaan en verloop van onder andere suikerziekte, obesitas, kransvatziekte, chronische leveren nierziekten en auto-immuunziekten. Naast het remmen van de vorming van AGE’s, beschermt resveratrol de cellen en weefsels tegen door AGE’s veroorzaakte schade. Ook de antioxidantcapaciteit van resveratrol en zijn vermogen om stofwisselings-, reparatie- en opruimprocessen van het lichaam te verbeteren, helpen mee in het tegengaan van veroudering.
Resveratrol verbetert de vervormbaarheid van rode bloedcellen en vermindert de samenklontering van bloedplaatjes en rode bloedcellen, waardoor de doorbloeding in met name de kleine haarvaten verbetert. Het hart en de hersenen worden hierdoor van meer zuurstof en voedingsstoffen voorzien. Voor de hersenen heeft dit, in combinatie met de neuroprotectieve eigenschappen van resveratrol, een positieve invloed op de hersenfuncties.
Een van de bekendere toepassingen van resveratrol is bij (de preventie van) hart- en vaatziekten. Het gaat veroudering van hart en bloedvaten tegen en remt het ontstaan en de progressie van aderverkalking. Ook houdt het de bloedvatwanden soepel, en kan het mede daardoor helpen bij een te hoge bloeddruk. Resveratrol heeft eveneens een gunstige invloed op de cholesterolspiegel, vooral bij mensen met obesitas, metabool syndroom en diabetes type 2.
Metabool syndroom is een verzameling van afwijkingen van de stofwisseling, zoals overgewicht, verminderde insulinegevoeligheid (insulineresistentie) en afwijkende bloedsuiker-, triglyceriden- en cholesterolspiegels. Mensen met metabool syndroom hebben een verhoogde kans op suikerziekte en hart- en vaatziekten. Bij mensen met metabool syndroom verlaagt resveratrol de nuchtere bloedsuiker- en insulinespiegel en de hoeveelheid lichaamsvet en verhoogt de insulinegevoeligheid en de vetverbranding. Veel van deze effecten bereikt resveratrol door activering van het enzym SIRT1 (sirtuin- 1). SIRT1 reguleert de stofwisseling, remt geprogrammeerde celdood en, door het beschermen van celstructuren, cel- en weefselveroudering. SIRT1 is aanwezig in verschillende weefsels en organen, waaronder vetweefsel, spierweefsel, lever en alvleesklier. Interessant is dat door de voedselinname te beperken (calorierestrictie) datzelfde SIRT1-enzym wordt geactiveerd. Resveratrol heeft dus effecten vergelijkbaar met calorierestrictie, wat een bewezen methode is voor een lang en gezond leven. Overgewicht gaat gepaard met chronische laaggradige ontsteking. Resveratrol gaat chronische laaggradige ontsteking tegen en kan op deze manier helpen om de stofwisseling bij mensen met overgewicht te normaliseren. Ook insulineresistentie bevordert chronische laaggradige ontsteking. Via de activering van SIRT1 verbetert resveratrol de insulinegevoeligheid en vermindert hiermee indirect laaggradige ontsteking en de kans op metabool syndroom en diabetes type 2 (ouderdomssuiker). Tevens kan resveratrol zorgen voor een afname van het lichaamsgewicht.
Momenteel onderzoeken Nederlandse wetenschappers van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) of resveratrol kan helpen bij het omlaagbrengen van de leptinespiegels bij obese covid-19-patiënten. Leptine is een hormoon dat wordt afgescheiden door vetcellen, ook wel het verzadigingshormoon genoemd. Leptine zorgt bij covid-19 voor een toename in de ernst van ontstekingen. Omdat mensen met overgewicht doorgaans hogere leptinespiegels hebben, verklaart dit mogelijk waarom obese mensen een groter risico lopen op een ernstig beloop van een corona-infectie. Tot nu toe is echter alleen aangetoond in dierstudies dat resveratrol de leptinespiegel verlaagt, terwijl meerdere studies bij mensen juist hebben laten zien dat het geen invloed heeft op de leptinespiegel. Resveratrol kan door zijn ontstekingsremmende, antioxidatieve, fibroseremmende, anti-obese en cardioprotectieve effecten wél op andere manieren een positief ondersteunende werking hebben bij covid-19 en restklachten na herstel.
Resveratrol is een veelbelovend alternatief voor corticosteroïden bij chronische obstructieve longziekte (COPD), een ongeneeslijke progressieve longaandoening. De ontstekingsremmende eigenschappen van resveratrol verminderen de infiltratie van ontstekingscellen in de longen. Ontstekingsreacties verhogen de aanmaak van vrije radicalen en bovendien is bij COPD de lichaamseigen antioxidantcapaciteit verminderd. De antioxidantwerking van resveratrol heeft daarom een gunstige invloed op de klachten bij COPD, zoals benauwdheid en hoesten. Resveratrol versterkt daarbij de door COPD verzwakte long- en skeletspieren mede door verbetering van de functie van de mitochondriën. Ten slotte zorgt de antimicrobiële activiteit van resveratrol voor bescherming tegen luchtwegpathogenen die COPD verergeren.
Chronische laaggradige ontsteking speelt ook een belangrijke rol bij botontkalking (osteoporose), waarbij meer bot wordt afgebroken dan er wordt aangemaakt en de botsterkte dientengevolge afneemt. Resveratrolsuppletie zorgt voor verbetering van de botaanmaak en botmineralisatie.
Reuma (reumatoïde artritis) is een auto-immuunaandoening die wordt gekenmerkt door chronische ontsteking in met name de gewrichten. Aanvullende suppletie met resveratrol resulteert in afname van pijn en zwelling van de aangedane gewrichten. Ook bij osteoartritis (artrose), waarbij ontstekingen in het gewrichtskraakbeen zorgen voor slijtage van het kraakbeen, heeft resveratrolsuppletie een ontstekingsremmende en pijnstillende werking.
Bij chronische darmontstekingsziekten zoals colitis ulcerosa, die ook tot de auto-immuunaandoeningen wordt gerekend, leidt aanvullende suppletie met resveratrol tot vermindering van de ziektesymptomen. Resveratrol remt de ontstekingsactiviteit in de darmen en verbetert de kwaliteit van leven bij personen met colitis ulcerosa.
De meeste gezondheidseffecten van resveratrol worden bereikt met suppletie met doseringen van 250-500 mg per dag. Resveratrol is een zeer veilige stof waarvan geen bijwerkingen te verwachten zijn, ook niet bij langdurig gebruik. Bij zwangerschap en borstvoeding wordt gebruik afgeraden vanwege het ontbreken van gegevens hierover. Bij een hepatitis B- of C-infectie stimuleert resveratrol mogelijk de vermeerdering van het virus; ook hierbij wordt gebruik afgeraden.
Resveratrol kan de activiteit remmen van diverse enzymen van het cytochroom P450 (CYP)-systeem in de lever dat verantwoordelijk is voor omzetting en afbraak van verschillende (reguliere) geneesmiddelen. Theoretisch kan dit de werkzaamheid van reguliere geneesmiddelen die worden gemetaboliseerd door deze CYP-enzymen, remmen of versterken. In de praktijk worden dergelijke interacties echter pas verwacht bij een dosering boven de 1000 mg resveratrol per dag. Resveratrol kan de werking van bepaalde antibiotica (fluoroquinolonen) verminderen. Bij mensen die bloeddrukverlagers, antidiabetica of antistollingsmedicatie gebruiken, dient rekening te worden gehouden met het feit dat resveratrol mogelijk de bloeddruk en bloedsuikerspiegel verlaagt en de bloedplaatjesaggregatie remt.
Meer informatie over de toepassingen en wetenschappelijke achtergronden van resveratrol vindt u in het uitgebreide overzichtsartikel ‘Resveratrol, een multifunctioneel polyfenol’.